Ga naar: Dalarna e.o.
a. Äppelbo graniet – b. Garberg graniet – c. Igelsberg graniet – d. Järna graniet – e. Siljan graniet
a. Äppelbograniet.
1. Äppelbograniet. Herkomst.
2. Äppelbograniet. Rots. Omg. Àppelbo.
3. Detail van 2. Het groenachtige mineraal in de donkere slieren is mogelijk ( deels) epidoot, ontstaan door omzetting van plagioklaas.
Een grof gesteente dat voornamelijk bestaat uit rode kaliveldspaat, grijsblauwe kwartsklonters en geelwitte of groenwitte plagioklaas. De zwarte mineralen biotiet en hoornblende liggen enigszins in slieren om de rode kaliveldspaten.
b. Garberggraniet. (1,7 miljard jaren)
1. Garberggraniet. Vaste rots omg. Varberg. Een wat rommelig type met veel grafische vergroeiingen.
2. Garberggraniet. Rots. Omg. Garberg.
3.. Garberggraniet. Vaste rots. Op breukvlakken zijn Garberggranieten goed herkenbaar.
4. Garberggraniet. Opende. Een steen, die door de plagioklaasringen wat lijkt op een rapakivi.
5. Garberggraniet. Drogeham. Een opvallend type.
6. Garberggraniet. Noordoostolder. De duidelijke plagioklaasranden maken deze steen goed herkenbaar. .
7. Garberggraniet. . Werpeloh. Een wat porfierisch type.
8. Garberggraniet. Frydendal. Als. De steen heeft een voor Garberggranieten typerende kleur. Dk
Garberg- en Siljangranieten zijn afkomstig uit hetzelfde magma. Het verschil is, dat Garberggraniet diep in de bodem is gestold en Siljan graniet aan of dicht onder het aardoppervlak waardoor Siljangranieten sneller zijn afgekoeld en de eerstelingen daardoor kleiner zijn dan die van Garberggraniet.
Garberggraniet heeft een rode tot roodviolette grondmassa, met een groot aantal grafische vergroeiingen van kwarts en kaliveldspaat. (Kenmerkend) In grondmassa liggen een aantal rode veldspaten, die zo nu en dan een rand hebben van witte plagioklaas. Het aantal veldspaten met een plagioklaasrand is groter dan bij Siljangraniet. Plagioklaas komt voor in twee soorten. De meeste plagioklaas is wit. Groene plagioklazen met lichtere randen komen minder voor. (Vierkant of rechthoekig) Soms hebben plagioklazen een ring van kaliveldspaat. Behalve in de grafische vergroeiingen komt kwarts ook nog voor in grijze korrels. Biotiet vertoont zich in korrels en kleine aggregaten. Er komen ook geregeld insluitsels voor van donkere mineralen.
Garberggraniet heeft twee generaties kwarts, namelijk vrij liggende kwartsen en de kleine kwartsen uit de grafische vergroeiingen. Ook zijn er twee generaties plagioklaas n.l. vrije plagioklazen en de randen rond een aantal rode kaliveldspaten. Dit zijn kenmerken die men ook tegenkomt bij de rapakivi’s. Zowel Siljan- als Garberggraniet worden dan ook gerekend tot de rapakivi-achtige gesteenten.
c. Igelsberggraniet.
Een graniet met een fijn tot middelkorrelige grondmassa van lichtgrijsrode kleur. In deze grondmassa liggen een groot aantal gelijkgerichte, langgerekte, roodachtige microklienkristallen. De lengte van deze veldspaten is minder dan 2 cm. De meeste zijn Karlsbader Tweelingen. Kwarts, zwarte mineralen en wat plagioklaas vullen de ruimte tussen de veldspaten in langgerekte vormen. (Nr.3)
d. Järnagranieten (1,85 miljard jaren)
Järnagranieten zijn afkomstig uit een aantal gebieden ten zuidwesten van Leksand. Deze gebieden liggen zowel in Dalarna als in Värmland.. Er is een groot aantal typen, waardoor zwerfstenen wel eens moeilijk zijn te determineren. Men verdeelt de Järna granieten wel eens in verschillende groepen. Niet alle auteurs hanteren hierbij exact dezelfde indeling. De stenen worden over het algemeen ingedeeld in: a. rode en lichtgrijze granieten (witte Dalarnagranieten; b. roodgroene Järnagranieten; c. zure Järnagranieten; d. porfierische kwartssyenieten. Al deze varianten bezitten bepaalde algemene- en specifieke kenmerken.
Veel voorkomende kenmerken bij de Järnagranieten zijn een geringe hoeveelheid kaliveldspaat. De veldspaten zijn over het algemeen groot en nog al eens rechthoekig. Ze zijn vaak wat roze-achtig van kleur. Plagioklaas komt meestal voor in grote hoeveelheden. Vaak meer dan 50% van het mineralenbestand. Het mineraal is licht van kleur. Grijs, wat geelachtig, grijsgroen, groen.) De groene kleur is een gevolg van omzetting. Ook kwarts is gewoonlijk niet rijkelijk aanwezig. De kleur is gewoonlijk grijs. Soms blauwachtig.
1. Järnagraniet. Roodgroen. Herkomst.
2. Järnagraniet. Rots. Omg. Altsarbyn. Een witgekleurd type met weinig
3. Detail van 2. A toont kaliveldspaat, B plagioklaas, C groene plagioklaas, D biotiet. e hoornblende
4. .Järnagraniet. Rots. Omg. Järna. Een grijsrood type.. De hoekige vorm van de roze kaliveldspaten is goed zichtbaar. De steen heeft veel witte plagioklaas.
5. Detail van 4. De kwartskorrels liggen nog al eens in klonters bij elkaar
6. Järnagraniet. Fk Saljberget. Dalarna. Een grijs-rood type met ongeveer evenveel roze kaliveldspaat als geelgroene plagioklaas. Weinig kwarts en donkere mineralen.
7. Järnagraniet. Nij Beets. Een twijfelachtig verdrukt type met vrij veel groene epidoot.
8. Järnagraniet. Vaste rots. Omgeving Dala-Järna. Een steen met zeer weinig donkere mineralen.
De donkere mineralen biotiet en hoornblende zijn vaak rijkelijk aanwezig. Vaak is een deel omgezet in groene chloriet.
Over het algemeen zijn de Järnagranieten wat bleek van kleur. Alleen bij de rode en roodgroene varianten zijn de kleuren feller. Bepaalde typen kunnen gemakkelijk worden verwisseld met andere gesteenten. Het meest opvallend zijn de overeenkomsten van het groenrode typen met bepaalde kwartsmonzonieten zoals het type “Gedeformeerde Rätangraniet”.
9. Järnagraniet. Rots. Omg. Altsarbyn Dalarna. De steen heeft deels rechthoekige k aliveldspaten. En groene plagioklaas. De kwarts is grijs
10. Detail van 9. Donkere mineralen komen voor in kleine vlekken. De kaliveldspaten zijn perthitische tweelingveldspaten. Mogelijk het rood-groene type. .
11. Järnagraniet. Säljberget. Vaste rots. Een opvallend fel roodgekleurd type. Dit lijkt een overgang naar Siljangraniet.
12. Järnagraniet. Rots. Dalarna. Een wat porfierisch type.
e. Siljangraniet (1,7 miljard jaren)
Tot voor korte tijd werden homogeen rode granieten met veel kaliveldspaat, vrij veel plagioklaas, grijze kwarts en een plagioklaasring rond een klein aantal kaliveldspaten al vrij snel benoemd als Siljangraniet. Recent onderzoek heeft echter uitgewezen, dat in de buurt van de stad Eksjö in Småland Växjögranieten voorkomen, die nauwelijks zijn te onderscheiden van de echte exemplaren uit de omgeving van het Siljanmeer in Dalarna. Dit maakt het een stuk lastiger om een steen een Siljangraniet te kunnen noemen.
De stenen uit Dalarna hebben echter wel enkele specifieke kenmerken, die bij de exemplaren uit Småland ontbreken.
Een belangrijk verschil tussen Siljan- en de Växjögranieten is, dat de stenen uit Dalarna geen tekenen van deformatie vertonen en de stenen uit Småland wel. Een nauwkeurige beoordeling van de kwartsen verschaft hierover veel al veel duidelijkheid. De kwartsen in Siljangranieten hebben vaak (grotendeels) hun eigen vorm behouden (idiomorf). Veel exemplaren zijn regelmatig afgerond. Bij de Växjö granieten hebben de kwartsen vaak allerlei vormen (xenomorf) en liggen ze in klonters bij elkaar. Als men de kwartsen door een loep bekijkt, dan zijn de exemplaren bij de Siljangranieten vaak wat doorzichtig. Treft men suikerkorrelige kwarts aan, dan behoort de steen niet tot de Siljangranieten, omdat dit een kenmerk is van deformatie. De kleuren van de kwartsen in Siljangranieten vooral grijs, maar soms ook blauwachtig. Bij de Växjogranieten is de kleur veel vaker blauwachtig. De grootte van de kwartsen is ook in de Siljangranieten nog al variabel. Volgens een artikel van dhr. M.Torbohm gewoonlijk 2-5 cm met daartussen wat grotere exemplaren. De kwarts kan wel tot 35% van het mineralenbestand uitmaken.
Vaste rots Rossberget/Gesundaberget.
1. Siljangraniet. Herkomst.
2. Siljanmassief. Vaste rots. Gesundaberget, enkele km ten zuidwesten van Gesunda aan het Siljanmeer.
3. Detail van 2. De kwartsen liggen soms wat in groepen.
4. Siljangraniet. Vaste rots. . Rossberget ongeveer 8 km westelijk van het Siljanmeer.
5. Detail van 4.
6. Siljangraniet. Vaste rots. Rossberget.
7. Detail van 6.
8. Siljangraniet. Vaste rots. Rossberget
Siljangranieten vallen op door de mooie egale, gewoonlijk rode kleur van de kaliveldspaten. Dit komt maar voor bij enkele granietsoorten. Kaliveldspaat maakt wel ongeveer 50% uit van het gesteenteoppervlak. De veldspaten raken elkaar vaak, waardoor iets van een net ontstaat. Sommige kaliveldspaten hebben een ring van witte of gelige plagioklaas. Dit laatste is altijd belangrijk geweest bij de herkenning van het gesteente. Vindt men een steen met in de veldspaten insluitsels of streepvorming van andere mineralen, dan behoort de steen zeker niet tot de Siljangranieten.
Plagioklaas maakt ongeveer 20% uit van het mineraalbestand. De kleur is wit of wat gelig. Rode plagioklaas hoort bij de Växjögranieten. Opvallend in het gesteente zijn de wat schaars voorkomende groene plagioklazen met een witte ring. Een goed opvallend verschijnsel.
De donkere mineralen bestaan vooral uit biotiet. Vaak ligt het mineraal in een fijne verdeling door het gesteente, soms in kleine opeenhopingen. In Växjögranieten komt meer sliervorming voor.
(Deze beschrijving is grotendeels tot stand gekomen door gebruik te maken van gegevens van M. Torbohm en Smed/Ehlers.)
9. Siljangraniet. Opende.
De steen heeft een groot aantal idiomorfe, onder de loep iets doorzichtige kwartsen. De kaliveldspaat is homogeen van kleur en ligt als een soort net om de andere mineralen heen. Aan de buitenkant is te zien, dat sommige kaliveldspaten een wit ringetje hebben van plagioklaas. De plagioklaas is witgeel of groen van kleur. Enige groene p;agioklazen hebben een vrij brede, wat onduidelijke rand van witgele plagioklaas. De biotiet vormt kleine aggregaten met soms wat titaniet. Dit zijn een aantal kenmerken, die het aannemelijk maken. Dat deze steen bii de Siljangranieten behoort.
10. Siljangraniet. Zuidhorn.
Deze steen heeft bijna dezelfde kenmerken als de vorige. De kleur van de kaliveldspaat is iets intenser rood. De kwartsen raken elkaar nog al eens, maar ze hebben wel de eigen vorm behouden. Het aantal groene plagioklazen met een lichtgekleurde plagioklaasrand is groter en duidelijker dan bij de vorige steen. (Pijlen)
De zwarte mineralen vormen kleine fijne aggregaten. Ook dit lijkt een Siljangraniet.
Wie meer wil weten over deze Siljan-/Växjögranieten kan dat doen door de website van dhr. M. Bräunlich op te zoeken via de link: http://http://kristallin.de/Schweden/Siljan-Granit/Siljan-Granit.html. Dhr. M. Torbohm geeft hier een uitgebreide uiteenzetting.